Evi Hanssen over haar boek ‘Traag naar de hemel’
De Vlaamse auteur, presentatrice en podcastmaker Evi Hanssen verloor vorig jaar maart haar moeder Arlette aan borstkanker. Het was haar moeders grote wens om de dood bespreekbaar te maken. Dat is precies wat Evi doet met haar persoonlijke boek ‘Traag naar de hemel’.
‘Die dag draaide om de essentie van het leven: leven & sterven in liefde’
Je hebt het boek ‘Traag naar de hemel’ samen met je moeder geschreven, vertel.
“In het voorjaar van 2021 kreeg mijn mama voor de tweede keer de diagnose borstkanker. Deze keer was ze ongeneeslijk ziek. Uiteindelijk heeft ze nog een jaar en tien maanden geleefd en in die periode hebben we veel gesproken over het leven en de dood. We merkten dat mensen heel krampachtig met het einde omgaan. Het was daarom mijn mama’s wens om de dood meer bespreekbaar te maken. Dat deden we tijdens haar leven met onze podcast ‘De afscheidstournee van mijn moeder’. Daarnaast wilde ze dat ik er na haar dood een boek over zou schrijven. Ze sprak berichtjes in op haar telefoon, ik hield een dagboek bij en nam de gesprekken met artsen op.”
Hoe was het om na haar dood de berichten te beluisteren?
“Het horen van haar stem en het woord voor woord uitschrijven was een heel intiem proces. De eerste maanden had ik het gevoel dat mijn mama nog bij me was en ik herbeleefde al de emoties rond haar sterven opnieuw. Ik merkte ook dat wij mensen ingewikkeld communiceren en dat er veel verdwijnt tussen de lijnen, zeker in moeilijke situaties. Mijn moeder zei altijd dat ze de dood had aanvaard en bereid was om te sterven. Dat geloofde ik destijds. Nu ik in alle stilte beter naar haar woorden kon luisteren, begreep ik dat ze wel degelijk bang was geweest voor de dood, maar het niet durfde te zeggen. Ik vind het mooi dat ik haar door de berichten beter en opnieuw heb leren kennen.”
Je moeder koos uiteindelijk voor euthanasie. Daarover schrijf je: ‘Het klinkt heel gek, maar misschien was gisteren wel de mooiste dag uit mijn leven.’
“Het was mijn moeders wens om zo waardig mogelijk te sterven, bij vol bewustzijn en zonder al te veel pijn. Maar gedurende het hele proces werd heel langzaam duidelijk dat dat niet vanzelf gaat. We moesten over euthanasie praten, maatregelen treffen en aanvaarden dat m’n moeders lichaam aftakelde. Uiteindelijk heeft mijn mama omringd door haar man, kinderen en kleinkinderen, haar favoriete bloemen en muziek, in pure liefde en rust afscheid genomen van het leven. Dat dat is gelukt, zie ik samen met het krijgen van m’n kinderen als de grootste verwezenlijking in mijn leven. Die dag draaide om de essentie van het leven: leven en sterven in liefde.”
‘Ik ben me er veel bewuster van dat we hier maar even zijn. Daarom zeg ik zo vaak mogelijk ‘ik houd van je’ tegen mijn dierbaren’
Je moeder had haar uitvaart tot in de puntjes geregeld. Hoe heb je dat ervaren?
“Het enige wat we hoefden te doen was de postzegels op de enveloppen plakken, want de namen had ze er zelf al op geschreven. Wat een cadeau! Achteraf gezien was het haar manier om de dood te verwerken, maar het zat ook in haar karakter: ze was controlefreak tot na haar dood. Mijn mama haalde veel plezier uit de voorbereidingen: ze zocht oude foto’s uit, schreef over haar leven en ze blikte terug op de leuke dingen. Ze heeft zich hier vooral de eerste vier maanden van haar stervensproces op gericht, toen ze zich nog goed voelde. Maar waarom niet bezig zijn met je eigen dood? Je kunt het maar één keer uittesten. Sterven doe je alleen heb ik geleerd, dus doe vooral waar jij je goed bij voelt. Zelf weet ik niet of ik het zoals mijn moeder zal doen. Misschien denk ik wel: lieve kinderen, trek jullie eigen plan, ik heb lang genoeg voor jullie gezorgd!”
Denk je dat de ‘afscheidstournee’ van bijna twee jaar het rouwproces verzachtte?
“Gelukkig kan ik niet vergelijken, maar ik merk wel dat ik het hartverscheurende verdriet niet heb gehad. Je hoort mensen zeggen dat het verdriet iedere dag erger wordt, maar dat heb ik niet. Ook mis ik mijn moeder niet iedere dag. Ik geloof juist dat ik haar nog meer mag loslaten. Mensen willen vaak niet loslaten, omdat het dan lijkt alsof ze niet genoeg van iemand hebben gehouden. Maar ik geloof dat het loslaten, en de liefde die je voor iemand voelt laten opgaan in het universum, ook bij het leven hoort. Door het schrijven van het boek is mijn moeder heel dichtbij geweest; daarmee heeft ze me een duwtje geven in het rouwproces. Het voelt voor mij dan ook als een natuurlijk proces om haar weer een stukje verder los te laten.”
Hoe gedenk je je moeder?
“Als ik gedenk, denk ik aan haar en babbel ik tegen haar. Het handige is: ze geeft altijd antwoord en ik hoef haar niets uit te leggen. In België krijg je een doodskaartje met een foto van de overledene bij een begrafenis. Die van mijn moeder staat tussen wat mooie steentjes op een kast. Eerst dacht ik dat ik ‘m altijd zou laten staan, maar nu zie ik de foto nog wel eens in een doosje verdwijnen. Ik heb er geen haast mee, maar het is bijzonder hoe zoiets als vanzelf verandert.”
Wat heb je geleerd over het leven en de dood?
“Dat het een niet zonder het ander kan. Door de dood onder ogen te zien en een plek te geven, kun je veel bewuster in het leven staan. Zo ontstaat er ruimte om nog mooie momenten met elkaar mee te maken, dat heb ik zelf ook met mijn moeder ervaren. Ik ben me er veel bewuster van dat we hier maar even zijn. Daarom wil ik zo min mogelijk drama in mijn leven, probeer ik relaties zo zuiver mogelijk te houden en zeg ik zo vaak mogelijk ‘ik houd van je’ tegen mijn dierbaren.”
‘Traag naar de hemel’ is verschenen bij Uitgeverij Horizon.
Beeld Dieter Bacquaert