Isa Hoes en Merlijn Kamerling over rouwen om een dierbare
Hoe ga je om met het verlies van een dierbare? In het twaalfde jaar na het overlijden van hun man en vader Antonie Kamerling, delen actrice en schrijfster Isa Hoes (54) en haar zoon Merlijn Kamerling (23) in hun boek ‘Je bent niet alleen’ hun persoonlijke ervaring en reiken ze hand vatten aan om met zulk intens verdriet om te gaan.
Waarom wilden jullie samen een boek over rouw en verlies schrijven?
Isa: “We zijn als gezin altijd open geweest over wat we hebben meegemaakt. Na mijn boek ‘Toen ik je zag’, dat in 2013 verscheen, kreeg ik veel vragen. Ook Merlijn ervaarde dit twee jaar geleden na het verschijnen van zijn boek ‘Nu ik je zie’. Blijkbaar hadden we nog niet alles verteld. En zo ontstond het idee voor dit boek over rouw. Maar om er alleen aan te beginnen leek ons zwaar, het samen doen was het meest logische.”
Merlijn: “Ik zag er ontzettend tegenop, omdat ik niet weer diezelfde wond wilde openmaken die net een klein beetje aan het helen is. We zijn geen rouwverwerkingsspecialisten en hebben ook niet overal een antwoord op, maar we wilden dit boek vooral maken om anderen te helpen.” Isa: “Iedereen gaat anders om met rouw en verlies en dat wilden we ook laten zien. We interviewen daarom anderen die met een groot verlies te maken hebben gehad, zoals Xandra en Lola Brood en Edwin en Julian Spee, weduwnaar en zoon van Bibian Mentel. Ons boek is daarmee een klein houvast als je er doorheen zit en misschien denkt dat je er nooit meer uit zal komen.”
Jullie hadden een andere manier van rouwen, vertel.
Merlijn: “Ik was elf toen mijn vader overleed en de rouwperiode was voor mij heel ingewikkeld. Vrij snel na de uitvaart van mijn vader dook ik weg voor alles wat met hem te maken had. Ik wilde niet over hem praten, niets over hem horen of hem op tv zien. Mijn gevoelens stopte ik weg en hoe ouder ik werd, hoe erger het werd. Ik zocht afleiding in urenlang gamen, blowen en sporten. Alles om mijn hoofd uit te schakelen. Drie jaar geleden ben ik, door er veel over te praten en reflecteren, gaan inzien dat het goed is om mijn gevoelens serieus te nemen. Ook de pijnlijke.”
Isa: “Mijn rouwproces verwerkte ik deels in mijn eerste boek, maar ik heb ook veel weggestopt. Mijn overlevingsmechanisme was doorgaan, vooral ook voor Merlijn en zijn zusje Vlinder. Ik kon niet op de bank gaan liggen en hele dagen huilen. Ook door dit boek komen weer herinneringen naar boven en daarbij een stuk rouw. Rouw houdt namelijk nooit op, het biedt zich aan in kleine stukjes op de meest onverwachte momenten. Wegstoppen lukt gewoonweg niet.”
‘Na de uitvaart van mijn vader dook ik weg voor alles wat met hem te maken had’
Helpen herinneringen jullie bij het rouwproces?
Merlijn: “Voordat ik drie jaar geleden het proces aanging, had ik alleen maar verdrietige herinneringen aan mijn vader. Nu zijn er gelukkig meer mooie herinneringen naar boven gekomen. Dat is een stap vooruit, maar het blijft lastig. Als ik verdrietig ben, denk ik als eerste aan de leuke herinneringen, maar die maken het nog pijnlijker. Dan besef ik goed dat hij nooit meer terugkomt.” Isa: “Als het verdriet me overvalt, helpen herinneringen me niet als troost. Ik ben heel blij met het leven dat ik met Antonie heb gehad. Maar ik mis gewoon de vader van mijn kinderen en mijn partner en dat gaat niet weg met mooie herinneringen.”
Hebben jullie rituelen om Antonie te herdenken?
Isa: “Voor Antonies eerste sterfdag vroeg ik aan Merlijn: ‘Wat gaan we doen?’ Hij zei toen: ‘Als er maar niet alleen huilende mensen zijn.’ Nee, we gingen papa’s leven vieren. Jarenlang was het ritueel dat heel veel mensen op die dag bij ons thuis kwamen, het werd een soort feestje. Ik vond het fijn dat er mensen waren die Antonie lief hadden. Bij Merlijn voelde ik later steeds meer tegenzin en ik dwong hem dan ook niet om er die dag bij te zijn.”
Merlijn: “Voor mij is het raar. Al die jaren wilde ik niets doen op zijn sterfdag. Nu ik er weer anders in sta, weet ik niet wat ik moet doen en voor wie ik dat dan doe.”
Isa: “Doe wat goed voelt voor jezelf. Tegenwoordig bekijken we het per jaar. Soms doen we iets met mijn schoonfamilie, soms heb ik er een jaar geen zin in; die vrijheid is er gewoon. Je wilt ook niet vastzitten aan een ritueel.”
‘Doe wat goed voelt voor jezelf. Tegenwoordig bekijken we het per jaar’
Wat willen jullie meegeven aan iemand die net een dierbare is verloren?
Merlijn: “Wees lief voor jezelf en zet jezelf en de mensen om je heen op nummer één. En ga het rouwproces aan, misschien lukt dat niet direct zoals dat bij mij ook niet lukte, maar ga het niet uit de weg.”
Isa: “Neem je tijd en blijf communiceren. Wil je liever alleen zijn of mensen om je heen hebben? Wil je erover praten of juist niet? Laat het je omgeving weten. Je hoeft het namelijk niet alleen te doen en alles is goed.”
‘Je bent niet alleen’, Isa Hoes & Merlijn Kamerling, € 22,99 (Uitgeverij Boekerij)
Lees het magazine